ΕΙΚΟΣΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Eπίμετρο  Συγγραφέας

 

10/06/2012

 

" Ξαναδιαβάζοντας «Την Δημοκρατία στην Αμερική» του 1835, αυτό το θεμελιώδες έργο του Αλέξη Ντε Τοκβίλ, βρήκα βαθιά χωμένη στις σελίδες του βιβλίου του μια αληθινή -κυρίως θλιβερή- περιγραφή της ελληνικής κατάστασης. Σε ένα κείμενο φανερά ξεκομμένο από τις πρώτες προσπάθειες των Ελλήνων να οργανωθούν σε κράτος και χωρίς ο Τοκβίλ να έχει υπόψη του ή τουλάχιστον να αναφέρει λεπτομέρειες της ευρωπαϊκής ιστορίας, μας περιγράφει προφητικά σε όλο μας το νεοελληνικό μεγαλείο! Για να μη θεωρηθώ προκατειλημμένος ή και Ανθέλληνας, απλά παραθέτω μερικά αποσπάσματα από το έργο του, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τη διαχρονικότητα της ελληνικής πολιτικής-διοικητικής κατάστασης και το χαρακτήρα του Έλληνα από συστάσεως της χώρας του. Επίσης, κείμενα από τέτοιους πολιτικούς φιλοσόφους διεισδύουν τόσο βαθειά στην αλήθεια των κοινωνικών πραγμάτων -σε αντίθεση με τις αφελείς ιστορικές αναλύσεις που δεν μπορούν να αποφύγουν τις κοινοτοπίες- και με την δύναμη της γενίκευσης, μπορούν και εμβαθύνουν -εντελώς αριστοτεχνικά- στην χαρακτηρολογική ανάλυση της συμπεριφοράς και της  πρακτικής του ατόμου που, ενώ υποτάσσεται με μια μορφή εξουσίας, ταυτόχρονα αντιστέκεται σε αυτή, χωρίς όμως να έχει κάποια πιο δίκαιη να αντιτάξει. Έτσι και ο Έλληνας, κάνοντας χρήση μιας ξεπερασμένης κουτοπονηριάς και ηθελημένης απεμπόλησης των ευθυνών του, μεταθέτει το πρόβλημα έξω από την δικαιοδοσία του, θεωρώντας ότι μια ξένη δύναμη ευθύνεται για την θλιβερή του κατάσταση και ότι ο ίδιος, ανήμπορος να αποφασίσει για αυτά που τον αφορούν, αφήνεται έρμαιο στην ισχύ και την αδικία του αφέντη του. 

 

   Η προσπάθειά μου είχε ως στόχο να αναζητήσω μερικές από τις αιτίες της κατάστασής μας και να ψάξω -πιο βαθιά από ό,τι ίσως μπορώ- την πηγή των προβλημάτων στα δημόσια πράγματα, ξεκινώντας από την πρώτη αρχή: τη χαρακτηρολογική δομή του ενός και μόνο ανθρώπου. Αν και η πολιτική ανάλυση του Τοκβίλ αφορά την κοινωνική κατάσταση, υποστηρίζω ότι η ανάλυση της ανθρώπινης φύσης του ενός είναι σε θέση να εξηγήσει συλλογικές πράξεις, συμπεριφορές και κίνητρα.  Έχοντας πάντοτε στην άκρη του μυαλού μου ότι «η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων», που εύστοχα διατύπωσε ο Καρλ Πόπερ, δοκιμάζω να υπερβώ τα όριά μου σε ένα πεδίο τόσο πολύπλοκο και δυσπρόσιτο, όπως η συμφωνία των ανθρώπων πάνω σε θεμελιώδη θέματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν ώστε η ευημερία και η δημιουργία να επιδρά καθολικά στις ψυχές τους. Αυτή θεωρώ είναι η πεμπτουσία της άσκησης πολιτικής.

 

Υ.Γ. Ζητώ συγγνώμη από τους αναγνώστες που θεωρώ φίλο μου τον Τοκβίλ και τον βάζω να μιλάει σε μια αίθουσα που ουδέποτε βρέθηκε… Κρατάω, ωστόσο, ακέραια την ελπίδα μου ότι, αν ζούσε, θα μου έδειχνε την κατανόησή του αντιλαμβανόμενος τους λόγους που με ώθησαν να το κάνω. ​"