AXΙΛΛΕΑΣ ΚΟΥΜΠΟΣ
Ανάπλαση Πηνειάδας / Ιστορία & Αρχιτεκτονική
Ανάπλαση Πηνειάδας - Ιστορία & Αρχιτεκτονική
Η ιστορία της κοινότητας Πηνειάδας του Δήμου Φαρκαδόνας ξεκινάει με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881. Δεσπόζουσα προσωπικότητα της περιοχής και της εποχής υπήρξε ο μεγαλοτραπεζίτης της Κωνσταντινούπολης Χρηστάκης Ζωγράφος. Γεννήθηκε στο χωριό Κεστοράτι της Βορείου Ηπείρου το 1820 και πέθανε στο Παρίσι το 1898. Ο Χρηστάκης Ζωγράφος το 1874-1876, αγόρασε έντεκα τσιφλίκια στην Δυτική Θεσσαλία συνολικής έκτασης 64.000 στρεμμάτων έναντι του ποσού των 540.000 χιλιάδων χρυσών δραχμών. Σκοπός του, εκτός των άλλων, ήταν να δημιουργήσει την πρώτη βιομηχανική μονάδα επεξεργασίας ζαχαρότευτλου στην Ελλάδα και την ανέγερση ζαχαρουργείου, αλλά και να βοηθήσει στον εκσυγχρονισμό της αγροτικής παραγωγής. Το εργοστάσιο εγκαινιάστηκε το 1893 στην θέση «Ζωγραφία-Κιούρκα» την κοινότητας Λαζαρίνα του σημερινού Δήμου Μουζακίου. Με την γυναίκα του Δομινίκη απέκτησαν πέντε παιδιά, δύο αγόρια και τρία κορίτσια. Το Γεώργιο, το Σόλωνα, την Σοφία, την Θεώνη και την Μαρία. Ο Χρηστάκης Ζωγράφος έχει ανακηρυχτεί σε Μέγα Ευεργέτη της Εκκλησίας και του Έθνους.
Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
«Κονάκι»
Ανάμεσά στα τσιφλίκια που αγόρασε ο Χρηστάκης Ζωγράφος από τους Οθωμανούς που αναχωρούσαν κακήν κακώς από την Θεσσαλία, ήταν και αυτό του Ζάρκου Τρικάλων. Εντός της περιφέρειας του Ζάρκου βρίσκεται και η κοινότητα Πηνειάδας. Επί Τουρκοκρατίας, στο κέντρο που χωριού, υπήρχε ένας μικρός πύργος που ονομαζόταν «Κουλές» και ήταν σταθμός ελέγχου για τους διερχόμενους εκ μέρους των Τούρκων. Ο πύργος αυτός καταστράφηκε και στην θέση του βρίσκεται το Κονάκι του Ζωγράφου στην Πηνειάδα, όπου ο τσιφλικάς πιθανά έκτισε μετά το 1874 και χρησίμευε ως κατοικία του ίδιου και των επιστατών του. Το Κονάκι βρίσκεται στο κέντρο του χωριού σε εποπτική θέση υψώματος ώστε να επιβλέπει τις εργασίες στα τσιφλίκια. Είναι ένα λιθόδμητο επιβλητικό διώροφο κτίσμα που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, είναι ιδιωτική περιουσία και χρησιμεύει ως αποθήκη. Σε άλλες ευρωπαϊκές (αλλά και ελληνικές) κοινωνίες, το Κονάκι θα ήταν ένας σύγχρονος αγροτουριστικός προορισμός, σημείο κοινωνικών δρωμένων και πολιτισμού. Είναι εξαίρετο δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής και χτίστηκε πιθανά από Ηπειρώτες μαστόρους, που κληθήκαν από τον Ζωγράφο για τις κατασκευαστικές ανάγκες σε κτίρια και υποδομές.
Να σημειωθεί ότι ο Ζωγράφος είχε στην κατοχή του και το Κονάκι που βρίσκεται στην Λαζαρίνα Τρικάλων σε σχετικά καλή κατάσταση. Σε μερικά από αυτά τα νέα κτίσματα στην Θεσσαλία, επιτυγχάνεται ένας ενδιαφέρων συνδυασμός παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και νεοκλασικισμού, όπως το Κονάκι του Βασιλείου στον Παλαιόμυλο Φαρσάλων, που εκφράζει εύστοχα τα οικονομικά, κοινωνικά και πνευματικά δεδομένα της νεοσύστατης ελληνικής κοινωνίας στη Θεσσαλία της εκπνοής του 19ου και της αυγής του 20ου αιώνα.
«ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ»
Οι 15 πανομοιότυπες παραδοσιακές κατοικίες της Πηνειάδας συμπληρώνουν το Κονάκι και είναι παραταγμένες η μία δίπλα στην άλλη. Χτίστηκαν σταδιακά από το 1874 ως το 1890 και οι περισσότερες από αυτές διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Ονομαζόταν σαïτάρες ή σαρτάρες και αρχικά στέγαζαν τους κολίγους που δούλευαν στα κτήματα του τσιφλικά. Είναι χαμηλά μακρόσυρτα σπίτια, σε σχήμα ορθογώνιου τετράπλευρου, μήκους 20 μέτρων και μήκους 6 μέτρων. Το ύψος δεν ξεπερνούσε τα 2,7 μέτρα. Η ορθογώνια κάτοψη είναι δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής. Το 1912 παραχωρήθηκαν τίτλοι ιδιοκτησίας και κλήρος σε γη. Την ίδια χρονιά άρχισαν να εγκαθίστανται οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι, κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι, που προήλθαν από διάφορα χωριά της Δυτικής Θεσσαλίας, το Μάρκο Καρδίτσας, τον Κλοκωτό, το Γριζάνο. Η εκκλησία και το σχολείο χτίστηκαν μετά το 1954.
ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ «ΆΤΡΑΞ»
Απέναντι από την κοινότητα Πηνειάδας, στο όρος Τίτανος ή Δοβρούτσι (ή Ντουμπρούσι) και σε απόσταση τριών χιλιομέτρων, βρίσκεται η αρχαία πόλη Άτραξ. Ο Λαπίθης Άτραξ ήταν γιός του Θεού Πηνειού ενώ ο Πηνειός ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Η αρχαία πόλη είναι χτισμένη σε μια πλαγιά που ονομάζεται από τους ντόπιους «Μύτηκας» στην περιοχή «Καστρί» και η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη με αυτοκίνητο (χωματόδρομος). Σήμερα διατηρούνται ορισμένα έξοχα, σε τέχνη και τεχνική, απομεινάρια από τα προστατευτικά τείχη της Αρχαϊκής, Ελληνιστικής και Βυζαντινής περιόδου, αλλά και τα θεμέλια της Ακρόπολης. Η αρχαία πόλη Άτραξ εκτείνεται ως την όχθη του ποταμού Πηνειού όπου ο επισκέπτης θα δει αρκετούς αρχαιοελληνικούς κίονες μέσα στο ποτάμι, απόδειξη αρχαίου ναού αφιερωμένου πιθανά στις Ναϊάδες Νύμφες ή στην Θεά Δήμητρα, προστάτιδα της γεωργίας. Έχουν βρεθεί σημαντικές αρχαιότητες και νομίσματα. Εικάζεται ότι υπάρχει και κρυμμένο αρχαίο θέατρο. Μέχρι σήμερα δεν έχουν γίνει σοβαρές προσπάθειες ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων. Είναι μια εξαιρετική διαδρομή για πεζοπορία περίπου σαράντα λεπτών, που ξεκινάει από τον Πηνειό και ολοκληρώνεται στην αρχαία Ακρόπολη. Η θέα από την κορυφή της πόλης είναι μαγευτική και εκτείνεται από τα όρη της Πίνδου ως τον Όλυμπο.
Η αρχαία πόλη Άτραξ, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών, καθώς και οι μεταμορφώσεις του φυσικού τοπίου κατά τις εναλλαγές των εποχών, δίνουν την αίσθηση της «συνέχειας» από το παρελθόν προς το μέλλον. Το παρόν είναι στα χέρια μας για να του δώσουμε αξία και να το αναδείξουμε.
