Βάσει του στερεότυπου, στην Ευρώπη και την Αμερική αντιμάχονται η Αριστερά και η Δεξιά με ενδιάμεση στάση τον Φιλελευθερισμό. Η Αριστερά θεωρεί την ισότητα ως τη βασική αρχή που πρέπει να διέπει τη δημοκρατία. Πρακτική εφαρμογή της ισότητας είναι κάποιο είδος σοσιαλισμού, όπως ισχύει σε πρώην Σοβιετικές χώρες ή τη Βενεζουέλα. Η Δεξιά από την άλλη, ενστερνίζεται την ελευθερία ως τον μοχλό που πρέπει να κινεί τη δημοκρατία. Πρακτική εφαρμογή της ελευθερίας είναι ο καπιταλισμός, το απεριόριστο δηλαδή δικαίωμα στην ιδιοκτησία, όπως λειτουργεί στην Ιρλανδία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Φιλελευθερισμός είναι ένας συμβιβασμός της ισότητας και της ελευθερίας, αποτέλεσμα του οποίου είναι το «καπιταλιστικό κράτος πρόνοιας», όπως λειτουργεί στη Σουηδία.

Στον ιδιότυπο σοσιαλισμό της Ελλάδας, η αρχή της ισότητας σήμαινε να ευνοηθεί ο μηχανισμός του κόμματος και της γραφειοκρατίας, αφήνοντας όμως έξω τους υπόλοιπους, μια ισότητα που έδινε επιδοτήσεις ανεξάρτητα από τις ανάγκες και όπου αυτή θεωρούσε σκόπιμο, που δανειζόταν αστόχαστα και ευκαιριακά υπό το βάρος «της λαϊκής ετυμηγορίας» των ψηφοφόρων του κόμματος. Ο κομμουνισμός, βέβαια, ως ακραία εφαρμογή του σοσιαλισμού, δεν είχε στη χώρα μας την επιτυχία του Ανατολικού μπλοκ. Αλλά και η Δεξιά δεν πήγαινε πίσω. Αντιλαμβανόταν την ελευθερία ως τον απόλυτο έλεγχο στις διοικητικές δομές του κράτους. Ελευθερία για αυτήν ήταν το «δικαίωμα» να διορίζει μαζικά δικούς της ανθρώπους μόλις αναλάμβανε την εξουσία, ήταν να αποφασίζει ακόμα και για τη γλώσσα που θα μιλήσουν τα παιδιά του δημοτικού.

Στην Ελλάδα δεν μπόρεσε να ευδοκιμήσει η αληθινή ισότητα της Αριστεράς, αφού οι εξουσιαστικές δομές της γραφειοκρατίας του σοσιαλισμού δεν άφηναν κανένα περιθώριο για καθολική πρόσβαση σε αυτές. Η Αριστερά δημιουργούσε έτσι μια «γραφειοκρατική ηθική», ενθάρρυνε τα κοινωνικά παράσιτα, μείωνε το αίσθημα της ατομικής ευθύνης. Η Δεξιά, αντίστοιχα, στην Ελλάδα δεν ήταν αληθινή ελευθερία, αφού το κράτος έβαζε (ή ήθελε) να βάλει το χεράκι του σε κάθε συναλλαγή, για να πάρει το μικρό ή μεγάλο ποσοστό του. Ευνοούσε τους ισχυρούς, δημιουργούσε κοινωνική ανισότητα και δικαιοσύνη ήταν «η ασυδοσία των εκλεκτών της». Για τον Φιλελευθερισμό ούτε συζήτηση, αφού η προσπάθεια της δυναστείας Παπανδρέου να μετατραπούμε σε Σουηδία έπεσε «ηρωικά μαχόμενη» στα δίχτυα της Τρόικα.

Στη χώρα μας δεν είχαμε ποτέ γνήσια Αριστερά και σοσιαλισμό, δεν είχαμε ποτέ καθαρή Δεξιά, δεν είχαμε ποτέ ισορροπημένο και ξεκάθαρο Φιλελευθερισμό. Η ατελέσφορη «πάλη» των κολοβών ιδεολογιών Αριστεράς και Δεξιάς, που επιχειρήσαμε να προσαρμόσουμε βιαίως από το εξωτερικό, μαζί με την παροιμιώδη προγονολατρεία μας, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα από ένα δυσκίνητο, αντιπαραγωγικό και διεφθαρμένο δημόσιο, από έναν τυχοδιωκτικό και άνευ κανόνων ιδιωτικό τομέα, από έναν πολίτη που εκμεταλλευόταν την αδυναμία του κράτους να τον ελέγξει. Αυτόν τον πολίτη που δεν ήθελε λιγότερο κράτος, για να γίνει επιτέλους «υπεύθυνος», αλλά επιζητούσε πάτρωνες για να του δείξουν τον «σωστό» δρόμο.

Κράτος, ιδιωτικός τομέας, πολίτης. Εκεί δεν τα καταφέραμε. Μας απέμεινε «ο άνθρωπος». Αυτός ο άνθρωπος με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, αυτά δηλαδή που διατεινόμαστε ότι προσιδιάζουν αποκλειστικά στην ψυχή του Έλληνα: το φιλότιμο, η καλοσύνη, η εργατικότητα, η περηφάνια. Να, λοιπόν, τα διαπραγματευτικά μας όπλα απέναντι στους Ευρωπαίους σήμερα. Όμως και οι Ισπανοί έχουν καλούς, φιλότιμους, εργατικούς και περήφανους ανθρώπους, το ίδιο οι Ολλανδοί ή οι Νορβηγοί. Ας ήμασταν τουλάχιστον αληθινοί Δεξιοί, Αριστεροί, Φιλελεύθεροι, αντί να τείνουμε το χέρι για δανεικά μετονομάζοντας την απρονοησία ως αλληλεγγύη, τη σπατάλη ως δικαίωμα, τα ιστορικά λάθη ως ελευθερία, την εσωτερική πλειοψηφία ως ευρωπαϊκή ισότητα.

Οι λαοί της κεντρικής κυρίως Ευρώπης, έχουν ξεκαθαρίσει τη θέση τους. Διάλεξαν ως πρότυπο διακυβέρνησης ένα κράτος πρόνοιας το οποίο θα συμπορεύεται με την ελευθερία της αγοράς. Όποιος έζησε ή επισκέφτηκε τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, ξέρει ότι «το σύστημα δουλεύει». Η ανθρωπιά δεν είναι μόνο δικό μας προνόμιο. Αν πραγματικά θέλουμε να προχωρήσουμε, πρέπει να γίνουμε αληθινοί «ιδεολόγοι». Όμως με μια ιδεολογία που θα έχει αρχή, μέση και τέλος. Η ιδέα του «καλού και αδικημένου Έλληνα» δεν μπορεί να είναι η μόνιμη επωδός μας, αφού μοιάζει με μία παλινδρόμηση στη σκλαβιά της Τουρκοκρατίας.

Οφείλουμε να γίνουμε σοβαρό κράτος πρόνοιας, να βάλουμε λογικούς και απλούς κανόνες στην αγορά και το εμπόριο, να γίνουμε υπεύθυνοι πολίτες. Αν δεν το κάνουμε, θα είμαστε μια περιφερειακή χώρα που εγγυάται «δήθεν» τα σύνορα της Ευρώπης, που η γεωπολιτική της θέση θα της δίνει κάποια έσοδα από ενοίκια οικοπέδων για γεωτρήσεις πετρελαίου ή περάσματα αγωγών φυσικού αερίου. Όποιος νομίζει ότι βρήκε τον μήνα που τρέφει τους έντεκα μάλλον ζει «παράλληλο και παράλογο» βίο.

Οι Ευρωπαίοι δεν είναι ηλίθιοι. Μετά από πολύ καιρό νιώθουν και είναι ενωμένοι, τουλάχιστον οι δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις τους. Γύρω από το γνωστό πρόβλημα της Ελλάδας και του χρέους της, λαοί με διαφορετικές γλώσσες και κουλτούρες έχουν μια κοινή διαπραγματευτική λογική. Ήδη αρχίζουν να ενσωματώνουν μια ιδιόμορφη αλλά κοινή ιδεολογία που προσπαθεί εναγωνίως να συμβιβάσει τα δικαιώματα, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη με την ελευθερία της αγοράς. Όλα αυτά γύρω από ένα κοινό νόμισμα, το ευρώ. Ακόμα και αν το ευρώ δεν είναι το καταλληλότερο μέσο για μια αληθινή πολιτική και πολιτισμική ένωση, είναι μια πραγματικότητα. Η κοινή ευρωπαϊκή στάση απέναντι στη Ρωσία είναι ένα παράδειγμα ομοιογένειας ως προς την εξωτερική πολιτική. Αν τελικά ο στόχος μας είναι να ενώσουμε την Ευρώπη με την έξοδό μας, έστω τη νομισματική, τότε είμαστε πιο Ευρωπαίοι από όλους. Αν όμως την λογαριάζουμε ως μέσο χρηματοδότησης που θα εξυπηρετεί τις «ενδοοικογενειακές» κομματικές διενέξεις και τα μικροσυμφέροντα τότε να της ζητήσουμε συγγνώμη.

​

Αχιλλέας Ε. Κούμπος