Οι Αγγλοσάξονες προτείνουν δύο τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων: το «management crisis» και το «prevention management». Ελληνιστί, «διαχείριση κρίσης» και «πρόληψη κρίσης». Η έννοια της πρόληψης στην Ελλάδα δεν έχει καλλιεργηθεί ούτε σε ατομικό επίπεδο, ούτε σε συλλογικό. Αντίθετα, είμαστε συνηθισμένοι να αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα όταν εκδηλωθεί. Το χρέος της χώρας είναι πλέον δυσθεώρητο, όμως η βασική αιτία είναι ο παράλογος δανεισμός για τη συντήρηση ενός τεράστιου κράτους. Παράγαμε 100, ξοδεύαμε 200. Εκτός από το δημόσιο χρέος έχουμε και το ιδιωτικό που η έλλειψη σύνεσης το εκτόξευσε.

Η ανικανότητα είσπραξης των δημόσιων εσόδων, μαζί με τα έξοδα του κράτους, συνέτειναν στο τεράστιο πρόβλημα χρέους που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας. Εξαιτίας της έλλειψης κυρώσεων και επιπτώσεων η φοροδιαφυγή έχει φτάσει σε απροσμέτρητα ύψη. Για «φορολογική συνείδηση» ούτε λόγος να γίνεται. Αν στην Αμερική η επιτυχία και η ευημερία περνάει μέσα από την τήρηση των νόμων, στην Ελλάδα περνάει μέσα από την παράκαμψή τους.

Πολλά έξοδα, λίγα έσοδα, λοιπόν. Αυτός ήταν σίγουρος δρόμος για τη χρεοκοπία.

Η τραπεζική αργία δημιούργησε νέα δεδομένα στις οικονομικές συναλλαγές. Οι αναλήψεις μετρητών έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτό όμως δεν δημιούργησε μεγάλα προβλήματα σε όσους έκαναν ήδη τις συναλλαγές τους ηλεκτρονικά. Οι αγορές με κάρτες συνεχίστηκαν, οι πληρωμές με πάγιες εντολές προς δημόσιους οργανισμούς δεν σταμάτησαν. Ταυτόχρονα, οι τραπεζικοί περιορισμοί εξανάγκασαν μέσα σε λίγες εβδομάδες πολλούς να προμηθευτούν κάρτες. Παρατηρήθηκε ακόμα, ίσως υπό τον φόβο του «κουρέματος» των καταθέσεων, η πληρωμή οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία, των χρεών προς το δημόσιο ή προς τρίτους. Μέσα στην αβεβαιότητα και την αναταραχή υπήρξαν φυσικά και «επαγγελματίες» που σταμάτησαν να δέχονται κάρτες με αστείες προφάσεις, μόνο και μόνο για την εξασφάλιση μιας μικρής ρευστότητας. Τέλος, ένα μεγάλο πρόβλημα ήταν η διακοπή των εισαγωγών, αλλά και δυσκολίες στη μεταφορά εμβασμάτων στο εξωτερικό.

Δημιουργήθηκε επομένως ένας είδος «αχρήματης οικονομίας». Με τον όρο αυτό δεν εννοώ την επιστροφή στην αρχαϊκή ανταλλακτική οικονομία, αλλά την απουσία «υλικού χρήματος» στις οικονομικές σχέσεις-συναλλαγές.
Η συνήθεια όμως πολεμά τις αλλαγές. Οι Έλληνες νομίζουμε πως μόνο ό,τι κρατάμε στα χέρια μας έχει αξία. Όσοι όμως τις δεκαετίες του ΄40 και του ΄50 γνώρισαν από πρώτο χέρι τις υποτιμήσεις της δραχμής δεν θα ισχυριζόταν ότι το χρήμα έχει και τόση αξία, επειδή το κρατάς στα χέρια σου. Φυσικά το ευρώ είναι ένα ισχυρό νόμισμα ακόμα, όμως σε μια αδύναμη οικονομία, όπως η ελληνική, το νόμισμα δεν είναι αρκετό για να αποτρέψει μια χρεοκοπία διά παντός.

Πρέπει να σκεφτούμε ότι δεν μας συμφέρει να επιστρέψουμε στην περιλάλητη «τραπεζική κανονικότητα». Δεν μας συμφέρει να επιστρέψουμε στο «μαύρο χρήμα», στη «μαύρη εργασία», στην αδιαφάνεια στις συναλλαγές, στην παραοικονομία, στη διαφθορά, στην εισφοροδιαφυγή, στη φοροδιαφυγή.

Ακριβώς το αντίθετο πρέπει να κάνουμε. Τώρα να μπουν οι βάσεις ώστε να απεξαρτηθούμε εντελώς από το «χειροπιαστό χρήμα» που γεννά την οικονομική παραβατικότητα. Παράλληλα, να αυξηθούν οι συναλλαγές που διεκπεραιώνονται ηλεκτρονικά. Το «νέο πορτοφόλι» να γίνουν οι κάρτες και οι ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές, το web banking. Ας εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες της τεχνολογίας, κάτι που σε άλλες εποχές δεν ήταν εφικτό.

Αυτό μας συμφέρει για πολλούς λόγους. Αρχικά στην αποτελεσματική καταπολέμηση της απόκτησης εσόδων από άνομες πράξεις. Φανταστείτε ότι δεν θα μπορούμε να πληρώσουμε τον επαίτη στον δρόμο, τον διεφθαρμένο δημόσιο λειτουργό, τον ιδιώτη που ήρθε σπίτι μας για μια επισκευή, την εταιρία που μας προμηθεύει υλικά ή υπηρεσίες. Με την αχρήματη οικονομία καταπολεμούμε την παράνομη εργασία, αφού όλες οι πληρωμές θα πραγματοποιούνται με μισθοδοσία μέσω τραπέζης. Έτσι θα διασταυρώνεται αυτόματα το εισόδημα και οι καταθέσεις που δηλώνουμε, ώστε να εντοπίζεται άμεσα και απρόσωπα όποιος παρανομεί. Εμπορικές συναλλαγές θα γίνονται υποχρεωτικά με μεταφορά από λογαριασμό σε λογαριασμό και την έκδοση αποδεικτικού συναλλαγής. Η εμπειρία των τελευταίων εβδομάδων έχει αποδείξει ότι είναι δυνατόν ένα τέτοιο μοντέλο να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον θα καταργηθεί η ζημιογόνος γραφειοκρατία και η συναλλαγή θα γίνεται γρήγορα, θα ελαχιστοποιηθεί η διαφθορά, θα παταχθεί η φοροδιαφυγή, θα έχουμε αυξημένα έσοδα, άρα θα ασκείται καλύτερη κοινωνική πολιτική.

Ποιες οι πιθανές δυσκολίες στην εφαρμογή αυτής της ιδέας; Δεν υπάρχει πρόβλεψη από το Σύνταγμα. Οι υποδομές του κράτους, των τραπεζών και του ιδιωτικού τομέα δεν είναι έτοιμες, ενώ θα πρέπει να ενισχυθεί η καταπολέμηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος. Επίσης, θα πρέπει πειστούν όσοι επιχειρηματολογούν περί δικαιώματος και ελευθερίας στην κατοχή και διαχείριση του χρήματος. Παράλληλα ελλοχεύει ο κίνδυνος της ανάπτυξης μιας παράλληλης εγχρήματης οικονομίας είτε με τα χρήματα που ήδη κυκλοφορούν, είτε με ένα παράνομο νόμισμα. Τέλος, το μεγάλο εμπόδιο είναι η διαχρονική υποχωρητικότητα της πολιτικής ηγεσίας μπροστά στα μεγάλα ή μικρά συμφέροντα που επιθυμούν ένα σαθρό οικονομικό σύστημα για να διαιωνίζεται η διαπλοκή και η ασυδοσία.

Δεν πρέπει να μας τρομάζει η νομιμότητα στις συναλλαγές, αλλά η αδιαφάνεια που ωθεί στην παραβατικότητα. Η ευκαιρία απλώνεται μπροστά μας. Μια κρίση μπορεί να είναι η ευκαιρία να στρέψουμε την Ευρώπη στον σωστό δρόμο και το «κακό πρόβατο» να γίνει οδηγός. Ήδη η Δανία επεξεργάζεται ένα παρόμοιο σχέδιο, με άλλη όμως κατεύθυνση.

Τα πράγματα είναι απλά: Να μας αλλάξει η προνοητικότητα πριν μας αλλάξει -πάλι- η φτώχεια.

​

Αχιλλέας Ε. Κούμπος